ΙτΕΕ ΙΕ´

15(18)

ΗΒ ΕΛΛΑΣ ΚΑΙ Ο Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Ἡ ἔκρηξη τοῦ Α΄ Παγκοσμίου πολέμου καὶ ἡ οὐδετερότητα τῆς Ἑλλάδος

Ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση ἀντιμετώπισε τὴν αὐστροσερβικὴ κρίση, ποὺ προκλήθηκε ἀπὸ τὴ δολοφονία τοῦ ἀρχιδούκα Φρα- γκίσκου Φερδινάνδου στὸ Σεράγιεβο, μὲ µεγάλη περίσκεψη, περιμένοντας νέες ἐξελίξεις. Γενικά, ὅμως, ἐπικρατοῦσε ἡ ἄπο- ψη ὅτι, ἂν καὶ ἡ Ἑλλάδα δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ ἐμπλακεῖ στρα- τιωτικὰ σὲ μιὰ τοπικἡὴ αὐστροσερβικὴ σύγκρουση, δὲν µπο- ροῦσε, ὅμως, νὰ ἐπιτρέψει νὰ τεθεῖ σὲ κίνδυνο ἡ βαλκανικὴ ἱσορροπία δυνάµεων ἀπὸ ἐνδεχόμενη ἐπίθεση τῆς Ῥουλγα- ρίας κατὰ τῆς Σερβίας. Ἔτσι, πρὶν ἀκόμη κηρύξει ἡ Αὐστρία τὸν πόλεμο κατὰ τῆς Σερβίας, στὶς 15/28 Ἰουλίου 1914, ἡ ἕλ- ληνικὴ πολιτικὴ (ὅσον ἀφορᾶ ἕναν τοπικὸ αὐστροσερβικὸ πόλεμο) εἶχε πλήρως ἀποσαφηνιστεῖ: ἡ Ἑλλάδα θὰ παρέμενε οὑδέτερη καὶ θὰ ἐπενέβαινε µόνο σὲ περίπτωση βουλγαρικῆς

πιθέσεως κατὰ τῆς Σερβίας. πτως. ἀπόφαση τῆς Ἑλλάδος νὰ παραμείνει οὐδέτερη σὲ περί- τα ση τοπικοῦ αὐστροσερβικοῦ πολέμου ἀποτελοῦσε σαφἡὴ π ϱ ίαση τῆς ἑλληνοσερβικῆς συνθήκης συμμαχίας, ἡ ὁποία ρς βλεπε ἁμοιβαία στρατιωτικἡὴ ὑποστήριξη σὲ περίπτωση

συνδεδεμένη μὲ τὴ Γερμανία, δὲν μποροῦσε νὰ παραβλέψει τὴ Μεγάλη Βρετανία, ἐξαιτίας τῆς γεωγραφικῆς της θέσεως καὶ τοῦ γεγονότος ὅτι βασιζόταν στὸ διὰ θαλόσσης ἐμπόριο. ᾽Αμϕέβαλε ἀκόμη ὁ Γερμανὸς ὑπουργὸς ᾿Εξωτερικῶν κατὰ πόσο θὰ ἦταν σὲ θέση ὁ Κωνσταντῖνος στὸ μέλλον νὰ θέσει ὑπὸ τὸν ἔλεγχό του τὴ χώρα, δεδομένου ὅτι οἱ Δυτικὲς δυνάµεις εἶχαν ὑποστηρικτὲς στὴν Ἑλλάδα μὲ σημαντικὴἡ οἰκονομικὴ καὶ πολιτικὴ δύναμη. ᾿Επιπλέον, σωστά ἐκτιμοῦσε ὅτι ἡ θέση τοῦ βασιλιᾶ δὲ θὰ ἐνισχυόταν, ἂν ὁ ἴδιος ἐπέστρεφε στὸ πλευρὸ ἑνὸς ξένου στρατοῦ καὶ μὲ τὴν ἀνατολικὴ Μακεδο- νία χαμένη — ἀπώλεια ποὺ δὲν ἀντισταθμιζόταν ἀπὸ τὴν προσάρτηση τῆς νότιας ᾽Αλβανίας. Τέλος, τὸ σύστημα συµ- μαχιῶν τῆς Γερμανίας δὲν τῆς ἐπέτρεπε ἀπόλυτη ἐλευθερία κινήσεων ὅσον ἀφορᾶ τὶς μελλοντικὲς σχέσεις της μὲ τὴν Ἑλλάδα. |

Στὴν πραγματικότητα, τὰ πολύπλοκα προβλήματα τῶν Βαλκανίων τὴν ἐποχὴ αὐτὴ μποροῦσαν νὰ ὁδηγήσουν σὲ νέες ἑδαφικὲς ἀπώλειες γιὰ τὴν Ἑλλάδα δὲν ἀποκλειόταν π.χ. ἡ ἀπώλεια τῆς Θεσσαλονίκης, ἂν μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ τὸ Βερο- λίνο διευκόλυνε τὴ διευθέτηση τῶν προβλημάτων στὰ Βαλ- κάνια, ποὺ δυσχέραιναν τὶς σχέσεις τῆς Γερμανίας μὲ τὴ Βουλγαρία καὶ τὴν Τουρκία. Στὸ τέλος, τὸ Ὑπουργεῖο Ἔξω- τερικῶν, σὲ συνεργασία μὲ τὴ στρατιωτικἡ ἡγεσία, κατόρθώσε νὰ µαταιώσει τὰ σχέδια τοῦ Κάιζερ καὶ τὰ ὄνειρα τοῦ Κων- σταντίνου καὶ τῶν μεντόρων του.

Ὁ Κωνσταντῖνος συμφωνοῦσε ἀπόλυτα μὲ τὰ σχέδια τοῦ Κάιζερ καὶ πρότεινε νὰ ἀρχίσουν οἱ προετοιµασίες γιὰ τὴν ἀναδιοργάνωση τοῦ 4ου σώματος στρατοῦ ποὺ θἀ συμμετεῖχε στὴν προσεχἡ ἐπίθεση κατὰ τῆς Ἑλλάδος. Ἡ κατάλληλη στιγμὴἠ γιὰ τὴν ἐπίθεση θἀ παρουσιαζόταν, ὅταν οἱ Δυτικοὶ σύμμαχοι, ἀντιμετωπίζοντας ἰσχυρὴ γερμανικὴ ἐπίθεση στὸ Δυτικὸ μέτωπο, θὰ ἀναγκάζονταν νὰ ἀποσύρουν τὶς δυνάµεις τους ἀπὸ τὴ Μακεδονία. Σὲ περίπτωση πού, παρὰ τὴν τελικὴ νίκη τῆς Γερμανίας στὸ Δυτικὸ µέτώπο, οἱ Δυτικοὶ Σύμμαχοι διατηροῦσαν τὶς δυνάµεις τους στὴ Μακεδονία, ὣς τὴ στιγμὴ τῶν διαπραγματεύσεων γιὰ τὴν εἰρήνη, ὁ Κωνσταντῖνος πρό- τεινε νὰ μὴ γίνει δεκτὴ ἡ Ἑλλάδα στὴν τράπεζα τῶν διαπραγ- µατεύσεων, ὥσπου νὰ ἀποκατασταθεῖ τὸ «νόμιμο» καθεστώς της ἀπὸ τὶς Κεντρικὲς Δυνάμεις. Οὐσιαστικά, δηλ. ὁ Κων- σταντῖνος ζητοῦσε ἀπὸ τὴ Γερμανία νὰ ἀναλάρει τὴν παλινόρ- θωσή του σὰν ἕναν ἀπὸ τοὺς πολεμικοὺς σκοπούς της. Αὐτὸ ἀκριβῶς ἀποτελοῦσε καὶ τὸν κυριότερο στόχο τῆς πολιτικῆς του, ἑνόσω βρισκόταν στὴν ἐξορία. Ὡς τὸ τέλος τῆς ἀνοίξεως τοῦ 198, ὁ Κωνσταντῖνος εἶχε ἐγκαταλείψει ἀκόμη καὶ τὸ ζήτημα τῆς ἐδαφικῆς ἀκεραιότητας τῆς Ἑλλάδος σὰν ὅρο γιὰ τὴ συµµετοχή του στὴν ἐπίθεση στὴ Μακεδονία, πράγµα ποὺ σήμαινε βέβαια τὴν ἀπώλεια τῆς ἀνατολικῆς Μακεδο- νίας. Τὸ ἑλληνικὸ ὅμως ζήτημα εἶχε µόνιµα παραμεριστεῖ ἀπὸ τὸ Βερολίνο, καὶ οἱ ἀπεγνωσμένες ἐκκλήσεις τοῦ βασι- λιᾶ, τὸ καλοκαίρι τοῦ 191, γιὰ τὴν ἑπανάληψη τῶν διαπραγ- ματεύσεων καὶ τὴν ἀνάληψη ἀπὸ µέρους τῆς Γερμανίας τῆς ὑποχρεώσεως γιὰ τὴν παλινὀρθωσή του ἀγνοήθηκαν συστηµα- τικά. Σὰν μιὰ τελευταία χειρονομία, τὸ Βερολίνο δέχθηκε νὰ χορηγηθεῖ στὸ βασιλιὰ τὸ ποσὸ τῶν δύο ἑκατομ. µάρκων γιὰ τὶς ἀνάγκες τῆς βασιλικῆς προπαγάνδας στὴν Ἑλλάδα καὶ στὸ ἐξωτερικό. Στὸ στάδιο αὐτό, ὅμως, ἡ ἥττα τῆς Γερμα- νίας συνέτριψε τὶς τελευταῖες ἐλπίδες τοῦ Κωνσταντίνου γιὰ ἀντεπανάσταση. |

Ἡ ἑλληνικὴ συμμετοχὴ στὸν πόλεμο

[…]